adwokat Tytus Mystkowski
redakator
Ukończyłem Uniwersytet Jagielloński na Wydziale Prawa i Administracji. Od 2016 r. jestem członkiem Szczecińskiej Izby Adwokackiej. Legitymuję się dziesięcioletnim doświadczeniem w zakresie świadczenia pomocy prawnej. Moje zainteresowania zawodowe koncentrują się w szczególności wokół prawa cywilnego, prawa karnego oraz prawa gospodarczego. Chętnie podejmuję się prowadzenia spraw konsumentów przeciwko bankom i innym instytucjom finansowym.
Wizyta w sklepie spożywczym, drogerii czy markecie budowlanym wydaje się rutynową czynnością, niewymagającą szczególnej ostrożności. Jednak w praktyce zdarzają się sytuacje, w których klient doznaje ulega niespodziewanemu wypadkowi i doznaje szkody, np. w postaci uszczerbku na zdrowiu.
W realiach obrotu konsumenckiego podmioty prowadzące działalność handlową zobowiązane są nie tylko do zapewnienia odpowiedniego poziomu obsługi, ale również do zagwarantowania klientom bezpiecznych warunków korzystania z obiektu. Oznacza to m. in. obowiązek utrzymania porządku w sali sprzedaży, właściwego oznakowania zagrożeń, a także zabezpieczenia infrastruktury sklepowej przed sytuacjami stwarzającymi niebezpieczeństwo dla klientów.
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, podmioty prowadzące działalność handlową np. w formie sklepów wielkopowierzchniowych mogą odpowiadać za szkodę nawet wtedy, gdy nie można przypisać im bezpośredniej winy. Jest to tzw. odpowiedzialności na zasadzie ryzyka. Artykuł 435 k.c. przewiduje szczególny reżim odpowiedzialności wobec podmiotów prowadzących przedsiębiorstwo przy wykorzystaniu sił przyrody – a więc m.in. sklepów wielkopowierzchniowych.
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka – co to oznacza?
Zgodnie z art. 435 § 1 Kodeksu cywilnego, przedsiębiorstwo lub zakład, którego działalność wiąże się z użyciem sił przyrody (np. energii elektrycznej, urządzeń mechanicznych, gazu), odpowiada za szkodę wyrządzoną osobie trzeciej, chyba że szkoda nastąpiła z wyłącznej winy poszkodowanego, osoby trzeciej, za którą przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności, lub wskutek działania siły wyższej.
Oznacza to, że klient sklepu, który doznał szkody na skutek funkcjonowania sklepu (np. przez infrastrukturę, urządzenia lub ułożenie towaru), nie musi wykazywać winy personelu ani właściciela sklepu. Wystarczające jest udowodnienie, że:
- szkoda faktycznie powstała,
- powstała w związku z działaniem sklepu jako przedsiębiorstwa,
- nie zaistniały przesłanki wyłączające odpowiedzialność (o czym dalej).
Granice odpowiedzialności na zasadzie ryzyka
Choć odpowiedzialność na zasadzie ryzyka jest szeroka i korzystna dla poszkodowanych, Kodeks cywilny przewiduje trzy przypadki, w których właściciel sklepu może uchylić się od odpowiedzialności. Są to:
1. Wyłączna wina poszkodowanego
Jeśli zachowanie klienta było wyłączną przyczyną szkody i nie pozostaje ono w żadnym związku z działaniem przedsiębiorstwa, podmioty prowadzące taką działalność nie ponoszą odpowiedzialności.
2. Działanie osoby trzeciej, za którą sklep nie odpowiada
Właściciel sklepu nie odpowiada za działania innych klientów lub osób postronnych, jeśli nie miał wpływu na ich zachowanie. Przykład: inny klient potrącił poszkodowanego, przez co ten przewrócił się i doznał urazu.
3. Siła wyższa
Odpowiedzialność zostaje wyłączona również w przypadku działania siły wyższej – czyli zdarzenia zewnętrznego, niemożliwego do przewidzenia i zapobieżenia (np. silne trzęsienie ziemi, wyjątkowo gwałtowna burza, nagły pożar niezależny od instalacji sklepu).
Ciężar udowodnienia jednej z tych przesłanek spoczywa na właścicielu sklepu. W praktyce powoływanie się na siłę wyższą lub wyłączną winę klienta rzadko znajduje pełne potwierdzenie w materiale dowodowym.
Co może obejmować roszczenie?
Jeśli szkoda została spowodowana przez funkcjonowanie sklepu, poszkodowany ma prawo do dochodzenia roszczeń. W szczególności może domagać się:
- odszkodowania – za koszty leczenia, rehabilitacji, zniszczone mienie (np. telefon, okulary, odzież), utracone zarobki oraz inne poniesione wydatki związane
z leczeniem lub opieką; - zadośćuczynienia – za doznaną krzywdę (ból fizyczny, stres, cierpienie psychiczne);
- renty – w przypadku trwałego uszczerbku na zdrowiu lub ograniczenia zdolności do pracy zarobkowej.
Zakres roszczeń powinien być dostosowany do konkretnego przypadku, a wysokość świadczeń ustalana na podstawie dokumentacji medycznej, rachunków oraz ewentualnej opinii biegłego.
Jak udokumentować szkodę?
Skuteczne dochodzenie roszczeń wymaga zgromadzenia odpowiednich dowodów.
Należy pamiętać o następujących krokach:
- zgłoszenie zdarzenia w sklepie i sporządzenie protokołu;
- wykonanie zdjęć miejsca zdarzenia oraz obrażeń;
- zabezpieczenie paragonów lub innych dowodów poniesionych kosztów;
- uzyskanie dokumentacji medycznej z leczenia i rehabilitacji;
- ustalenie świadków zdarzenia, którzy mogą potwierdzić jego przebieg.
Warto działać niezwłocznie – zarówno ze względu na dokumentację, jak i bieg terminów przedawnienia roszczeń (co do zasady: 3 lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia, ale nie dłużej niż 10 lat od dnia zdarzenia).
Czy warto skorzystać z pomocy prawnika?
Choć dochodzenie odszkodowania teoretycznie wydaje się proste, w praktyce może napotkać trudności, ponieważ:
- ubezpieczyciel może odmówić wypłaty lub zaniżyć kwotę;
- podmiot prowadzący sklep może nie uznać swojej odpowiedzialności i nie przekazać zgłoszenia ubezpieczycielowi.
Moja pomoc może znacząco zwiększyć Twoje szanse na powodzenie – jako adwokat przygotuję zgłoszenie szkody, poprowadzę postępowanie przedsądowe, a w ostateczności będę reprezentować Cię w postępowaniu sądowym.
Podsumowanie
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, uregulowana w art. 435 Kodeksu cywilnego, daje klientowi możliwość dochodzenia odszkodowania nawet wtedy, gdy szkoda powstała bez zawinienia sklepu.
Kluczowe jest wykazanie związku między szkodą a funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Podmiot prowadzący działalność przy wykorzystaniu sił przyrody może uchylić się od odpowiedzialności jedynie w wyjątkowych przypadkach, których zaistnienie musi sam udowodnić.
Poszkodowany klient powinien pamiętać o zabezpieczeniu dowodów oraz prawidłowym zgłoszeniu roszczenia. Odpowiednie przygotowanie sprawy znacząco zwiększa szansę na uzyskanie pełnego odszkodowania i zadośćuczynienia.
