aplikantka adwokacka Julia Wachowicz
Ukończyła kierunek prawo na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego z wynikiem bardzo dobrym. Wielokrotna stypendystka Rektora dla najlepszych studentów. W czasie studiów członkini Koła Lege Artis. Od 2019 r. aplikantka adwokacka w Szczecińskiej Izbie Adwokackiej. Legitymuje się pięcioletnim doświadczeniem w zakresie świadczenia usług prawniczych. Swoje pierwsze zawodowe doświadczenia zaczęła zdobywać w 2015 roku, kiedy zaczęła praktykować w szczecińskich kancelariach adwokackich. Z uwagi na biegłą znajomość języka niemieckiego obsługuje niemieckojęzycznych klientów kancelarii.
Jednym z elementów postępowania w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po zmarłym może być złożenie tzw. oświadczenia spadkowego przez spadkobierców. Spadkobierca może spadek przyjąć wprost lub z dobrodziejstwem inwentarza albo spadek odrzucić.
Proste przyjęcie spadku polega na wstąpieniu we wszelkie prawa i obowiązki zmarłego, zatem dziedziczy się nie tylko aktywa, ale również wszelkie pasywa po spadkodawcy. Proste przyjęcie spadku wiąże się z ryzkiem, że wartość długów przewyższy wartość aktywów i wówczas spadkobierca odpowiadać będzie względem wierzycieli swoim majątkiem osobistym.
W przypadku złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza sytuacja kształtuje odmiennie. W takim przypadku spadkobierca również dziedziczy pasywa. Odpowiada jednak za długi wyłącznie do wysokości stanu czynnego masy spadkowej.
W najgorszym przypadku zatem zmuszony będzie rozliczyć się z wierzycielami długów spadkowych wyłącznie do wartości odziedziczonych składników majątkowych. Stawia go to w zdecydowanie lepszej sytuacji niż spadkobiercę, który przyjął spadek wprost.
Pamiętać należy jednak o tym, że ponoszenie odpowiedzialności za długi spadkowe, w związku z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza, to nie tylko konieczność zaspokojenia wierzycieli. Może ona również oznaczać konieczność uczestnictwa w postępowaniach mających umożliwić rozliczenie się z tymi wierzycielami, a nawet konieczność poniesienia wiążących się z nimi kosztów.
Już tylko to stanowi uciążliwość, na którą niekiedy nie warto się narażać, składając oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Odrzucenie spadku jest czynnością, która prowadzi do całkowitej rezygnacji z uprawnień i obowiązków, z którymi wiąże się spadek. W sytuacji, gdy składane jest takie oświadczenie nie nabywa się żadnych pasywów, ani aktywów należących do spadkodawcy.
Odrzucenie spadku przez spadkobiercę, choć zwalnia składającego oświadczenie od wszelkich ewentualnych roszczeń pozostających w związku ze spadkiem, to jednocześnie prowadzi do poszukiwań kolejnych spadkobierców, powołanych do dziedziczenia w dalszej kolejności.
Jeżeli zatem spadek po dziadku odrzucił nasz rodzic – kolejno to my będziemy zobowiązani do złożenia oświadczenia spadkowego, jako dalszy zstępny. Należy również pamiętać, że czym innym jest odrzucenie spadku a zrzeczenie się dziedziczenia, o czym była mowa w tym artykule: „Wydziedziczenie”
Oświadczenie spadkowe należy złożyć przed sądem lub notariuszem – w zależności, którą ścieżkę uregulowania spraw spadkowych po zmarłym wybierzemy – w terminie 6 miesięcy od chwili, w której spadkobierca dowiedział się o tytule powołania go do spadku.
Oświadczenie spadkowe można złożyć ustnie albo na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Istnieje możliwość udzielenia pełnomocnictwa do złożenia takiego oświadczenia, lecz dla swej skuteczności musi być ono opatrzone podpisem urzędowo poświadczonym.
Kiedy należy złożyć oświadczenie spadkowe?
Dla spadkobiercy ustawowego, który posiada wiedzę o braku testamentu sporządzonego przez zmarłego, terminem początkowym będzie data, w której dowiedział się on o śmierci spadkodawcy. Dla spadkobiercy dziedziczącego na podstawie testamentu zaś, pierwszym dniem biegu terminu do złożenia oświadczenia spadkowego będzie data ogłoszenia testamentu. Jednakże, jeśli osoba ta wiedziała o swoim powołaniu do dziedziczenia na podstawie testamentu – data śmierci spadkodawcy.
Otwarcie i ogłoszenie testamentu dokonywane jest przez sąd lub notariusza. Czynność ta następuje z urzędu, nie jest potrzebny żaden wniosek osób zainteresowanych w tym zakresie. Osoby zainteresowane, tj. potencjalni spadkobiercy, mogą być obecni przy otwarciu i ogłoszeniu testamentu. Sąd albo notariusz w miarę możliwości zawiadamia osoby, których rozrządzenia zawarte w testamencie dotyczą.
Czynność jest protokołowana, a w protokole zamieszcza się informacje dotyczące wyglądu zewnętrznego testamentu, wskazuje się na datę jego sporządzenia, datę jego złożenia, jak i na osobę, która testament złożyła. Na samym dokumencie zamieszcza się datę otwarcia i ogłoszenia i to ta data jest istotna dla obliczenia upływu terminu do złożenia oświadczenia spadkowego.
Skutki niezłożenia oświadczenia spadkowego w terminie
W zakresie skutków niezłożenia oświadczenia spadkowego w ustawowym terminie istotne znaczenie ma nowelizacja przepisów Kodeksu cywilnego z roku 2015. Nowe brzmienie przepisów różnicuje sytuację prawną spadkobierców po osobach zmarłych przed 18 października 2015 r., a zmarłych po tej dacie.
Jest bowiem tak, że brak oświadczenia spadkowego złożonego w terminie, po osobie zmarłej przed 18 października 2015 r., pociąga za sobą skutek w postaci przyjęcia spadku wprost – chyba że spadkobiercą jest osoba niemająca pełnej zdolności do czynności prawnych, albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna – wówczas brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Wobec osób zmarłych później, aniżeli ww. data, sytuacja wszystkich podmiotów prawa została zrównana i tak brak oświadczenia spadkowego złożonego w terminie równoznaczny jest z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Oznacza to przyznanie większej ochrony prawnej spadkobiercom, którzy spóźnili się ze złożeniem stosownego oświadczenia, gdyż w większym stopniu chroni ich interesy majątkowe.
Uchybienie terminowi do złożenia oświadczenia spadkowego nie jest – oczywiście pod pewnymi warunkami, wskazanymi w kodeksie cywilnym – sytuacją zamykającą drogę do jego złożenia. Bardziej szczegółowo instytucja ta, wraz z przesłankami umożliwiającymi jej zastosowanie, zostanie omówiona w kolejnych artykule.
Kto składa oświadczenie spadkowe?
Jasnym wydaje się być, że oświadczenie spadkowe składa osoba powołana do dziedziczenia – czy to na podstawie ustawy czy też na podstawie testamentu. Jeżeli jednak przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł nie złożywszy takiego oświadczenia, to oświadczenie spadkowe może być złożone przez jego spadkobierców.
Termin do złożenia oświadczenia spadkowego po pierwszym, spadkodawcy zostaje w takiej sytuacji wydłużony i nie może się skończyć wcześniej, aniżeli termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy.
Należy jeszcze zasygnalizować sytuację niepełnoletnich spadkobierców, osób niemających pełnej zdolności do czynności prawnych, a także osób nienarodzonych, czyli tzw. nasciturus. Podmiot zaliczający się do tej ostatniej kategorii ma warunkową zdolność do bycia spadkobiercą tzn. może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywy. Warunkiem jest urodzenie się nasciturus jako dziecka żywego. Wszystkie ww. podmioty prawa nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych, w związku z czym nie mogą skutecznie samodzielnie złożyć oświadczenia spadkowego.
Takie oświadczenie składa przedstawiciel ustawowy, czyli najczęściej rodzic lub ustanowiony opiekun prawny. Przedstawiciel ustawowy musi uzyskać w pierwszej kolejności zgodę sądu rodzinnego, by w imieniu swojego podopiecznego spadek przyjąć wprost lub spadek odrzucić. Dopiero postanowienie sądu rodzinnego stanowi podstawę do wystąpienia do sądu spadku i złożenie odpowiedniego oświadczenia spadkowego.
W przypadku, gdy spadek ma zostać przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza – uzyskanie zgody sądu rodzinnego nie jest wymagane. Takie rozwiązanie wynika z faktu, że przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest konsekwencją niezłożenia jakiegokolwiek oświadczenia i wynika to wprost z
ustawy.
W czym może pomóc adwokat?
Adwokat doświadczony w sprawach spadkowych może:
- wskazać w jakiej kolejności należy podejmować czynności
w postępowaniu spadkowym; - jakie oświadczenie należy złożyć by najlepiej zabezpieczyć interesy spadkobierców
- kiedy należy złożyć oświadczenie spadkowe;
- jak złożyć oświadczenie spadkowe;
- jak uniknąć trudności związanych z nieprawidłowo złożonym oświadczeniem.
W tych wszystkich sprawach (i nie tylko) możemy Państwu pomóc, jeżeli zwrócicie się do nas o pomoc prawną z zakresu prawa spadkowego.
