adwokat Tytus Mystkowski
redaktor
Ukończyłem Uniwersytet Jagielloński na Wydziale Prawa i Administracji. Od 2016 r. jestem członkiem Szczecińskiej Izby Adwokackiej. Legitymuję się dziesięcioletnim doświadczeniem w zakresie świadczenia pomocy prawnej. Moje zainteresowania zawodowe koncentrują się w szczególności wokół prawa cywilnego, prawa karnego oraz prawa gospodarczego. Chętnie podejmuję się prowadzenia spraw konsumentów przeciwko bankom i innym instytucjom finansowym.
Według danych Europejskiego Raportu Narkotykowego (sporządzonego na rok 2021, a obejmującego plan na lata 2021-2025) – narkotyki używane w Europie obejmują szeroką gamę substancji. Jednoczesne przyjmowanie wielu substancji wśród osób używających narkotyków jest bardzo powszechne, ale trudne do zmierzenia, przy czym indywidualne modele używania obejmują eksperymentowanie, używanie nałogowe i uzależnienie.
Z kolei zgodnie z ogólnodostępnymi statystykami policyjnymi z ostatnich lat, przestępstwa narkotykowe są w Polsce niezwykle częste. Wśród wszystkich przestępstw te narkotykowe stanowią około 9,4 %, czyli prawie co 10 przestępstwo jest związane z narkotykami.
Przestępstwa narkotykowe
Aktem, który sankcjonuje tzw. przestępstwa narkotykowe jest ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomani. Ustawa ta określa między innymi zasady i tryb postępowania w zakresie przeciwdziałania narkomanii. Lektura ustawy nasuwa wniosek, że jej głównym celem jest zwalczanie niedozwolonego obrotu, wytwarzania, przetwarzania, przerobu i posiadania substancji, których używanie może prowadzić do narkomanii.
Przepisy ustawy stosuje się do odpowiednich produktów leczniczych, które są środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi lub prekursorami oraz substancji chemicznych i ich mieszanin, które są prekursorami albo nowymi substancjami psychoaktywnymi.
Przepisy karne zawiera rozdział 7 ustawy.
Do zagadnień określonych na potrzeby niniejszego artykułu do „przestępstw narkotykowych” zaliczyć należy więc przede wszystkim przestępstwa:
- posiadania środków odurzających lub substancji psychotropowych,
- udzielania ich,
- wytwarzania i szeroko pojętego obrotu nimi,
- a także prowadzenia pojazdu mechanicznego pod ich wpływem.
W przedmiocie udziału adwokata w sprawach tak zwanych przestępstw drogowych, a w tym prowadzenia pojazdów pod wpływem środków odurzających oraz w stanie nietrzeźwości, pojawi się osobny artykuł.
Chociaż od nowelizacji ustawy (z roku 2011) zaobserwowano spadek orzekania wobec sprawców przestępstw narkotykowych bezwzględnej kary pozbawienia wolności, to aktualnie ich sprawcy są najczęściej karani przy jej zastosowaniu. Powyższe wynika nie tylko z polityki państwa polskiego, ale także z przepisów należących do porządku prawnego Unii Europejskiej.
Orzecznictwo – pojęcie znacznej ilości narkotyku i inne kluczowe pojęcia
W ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii przewidziano także odpowiedzialność za tak zwane zmodyfikowane typy czynów zabronionych. Mowa tutaj o typach uprzywilejowanych i kwalifikowanych, które od typu podstawowego odróżnia ładunek społecznej szkodliwości.
Szczególnej uwagi wymagają typy kwalifikowane. Odpowiedzialność za typ kwalifikowany na podstawie wspomnianej ustawy zachodzi między innymi wówczas, kiedy przestępstwo dotyczy znacznej ilości środków odurzających, działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej czy też udzielania takich środków małoletniemu. W takiej sytuacji szczególnie istotne jest powierzenie swojej sprawy doświadczonemu adwokatowi.
Wytwarzanie, przetwarzanie i przerabianie środków odurzających i substancji psychotropowych, udzielanie innej osobie środka odurzającego, nakłaniane do użycia takiego środka, przywóz, wywóz, przewóz, wewnątrzwspólnotowe nabycie i wewnątrzwspólnotowa dostawa środków odurzających i substancji psychotropowych to tylko część pojęć, którymi operuje omawiana ustawa.
Najistotniejszą na gruncie omawianej tematyki kwestią wydaje się jednak ilość środków odurzających lub substancji psychotropowych. Ustawa posługuje się w tym kontekście określeniami „znaczna” i „nieznaczna”.
Z uwagi na to, że używane pojęcia i ich wykładnia należą do wysoce skomplikowanych, konsultacja z obrońcą jeszcze przed pierwszym przesłuchaniem może wpłynąć korzystnie na rozstrzygnięcie sprawy.
Zgodnie z orzecznictwem, znaczna ilość w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii może być interpretowana jako taka ilość, która mogłaby jednorazowo zaspokoić potrzeby co najmniej kilkudziesięciu osób uzależnionych[1]. Dalej, można w judykaturze spotkać również poglądy, które znaczną ilość narkotyków utożsamiają z taką, która wystarcza do jednorazowego odurzenia się kilkudziesięciu tysięcy osób.
[1] Wyrok SA w Lublinie z 24.05.2017 r., II AKa 93/17, LEX nr 2329105.
Za racjonalny należałoby uznać jednak pogląd, że chodzić powinno o ilości hurtowe, ponadprzeciętne w zwykłym obrocie środkami odurzającymi. W ocenie zwolenników tego podejścia tylko wówczas to kwalifikujące pojęcie ma sens prawnokarny[2].
[2] Wyrok SA w Krakowie z 5.04.2013 r., II AKa 47/13, LEX nr 1339362.
Upraszczając, sformułowanie przez ustawodawcę zarówno typu podstawowego jak i kwalifikowanego, których rozróżnienie bazuje na ilości środka czy substancji, nakazuje interpretować znaczną ilość w taki sposób, aby nie wypaczyć hierarchii tych typów. Założenie o racjonalności ustawodawcy przemawia więc za tym, żeby „znaczną ilość” interpretować jako ilość wyjątkowo dużą, a wręcz – jak już wskazano – hurtową.
Znamię kwalifikujące (znaczna ilość) musi więc istotnie odróżniać typ kwalifikowany od podstawowego. W innym wypadku istnienie typów podstawowego, kwalifikowanego, a także uprzywilejowanego (wypadek mniejszej wagi) byłoby bez znaczenia.
Przyjmuje się, że prawidłowa wykładnia pojęcia „znacznej ilości” winna uwzględniać nie tylko elementy ilościowe (waga), ale także elementy jakościowe narkotyku (czyli na przykład stopień toksyczności i potencjał uzależniający). Stąd też punktem wyjścia winna być porcja (dawka) wystarczająca do odurzenia jednej osoby.
W ocenie piszącego te słowa, nie ma jednak możliwości stworzenia normy, z której jednoznacznie wynikałoby, jaka ilość danej substancji winna być kwalifikowana jako znaczna bądź nieznaczna ilość, a kiedy można mówić o ilości „zwykłej”. Powyższe ma związek z dynamicznym rozwojem produkcji i handlu narkotykami, a w tym pojawianiem się nowych substancji o nieznanym dotychczas działaniu.
Racjonalne wydaje się więc przyjęcie poglądu wyrażonego między innymi przez Sąd Apelacyjny w Łodzi, który to mówi, że przy ustalaniu, czy w konkretnej sprawie mamy do czynienia ze zwykłą czy też ze znaczną ilością środków odurzających lub substancji psychotropowych, należy brać pod uwagę takie okoliczności jak:
- rodzaj środka odurzającego (decydujące znaczenie ma tutaj podział na tak zwane miękkie i twarde środki odurzające);
- waga środka odurzającego;
- cel przeznaczenia (na użytek własny lub w celach dystrybucyjnych).
Oprócz tego należy mieć na względzie, iż „znaczna ilość” nie może być ilością zbyt małą, albowiem w takiej sytuacji kwalifikowany typ przestępstw narkotykowych zdominowałby jego typ zasadniczy, który to logicznie rzecz biorąc powinien przecież być dominującym[4]. Przenosząc powyższe rozważania na grunt przestępstwa posiadania środków odurzających czy substancji psychotropowych należałoby przyjąć, że typem podstawowym jest posiadanie jakiejś ilości środków odurzających, którą uplasować można pomiędzy ilością określaną jako nieznaczna, a ilością znaczną.
[4] Wyrok SA w Łodzi z 21.01.2014 r., II AKa 255/13, LEX nr 1416086.
Posiadanie zaś znacznej ilości tych środków czy substancji to typ kwalifikowany w stosunku do podstawowego, a więc charakteryzujący się wyższym ładunkiem społecznej szkodliwości. Należy zadać sobie pytanie, czy typ podstawowy winien występować najczęściej spośród współistniejących typów zmodyfikowanych. W razie odpowiedzi twierdzącej, analizie należałoby poddać to, w jaki sposób normy te miałyby nadążać za dynamiką popełnianych przestępstw.
W ocenie piszącego te słowa rozsądne jest jednak przyjęcie, że opisywana „znaczna ilość” powinna mieć w istocie taki wymiar, aby typ kwalifikowany nie zdominował typu podstawowego. Oznacza to, że największą grupę przestępstw (inaczej mówiąc – o największej rozpiętości ilości środków) powinny stanowić te zaliczone do typu podstawowego.
