aplikantka adwokacka Julia Wachowicz
Ukończyła kierunek prawo na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego z wynikiem bardzo dobrym. Wielokrotna stypendystka Rektora dla najlepszych studentów. W czasie studiów członkini Koła Lege Artis. Od 2019 r. aplikantka adwokacka w Szczecińskiej Izbie Adwokackiej. Legitymuje się pięcioletnim doświadczeniem w zakresie świadczenia usług prawniczych. Swoje pierwsze zawodowe doświadczenia zaczęła zdobywać w 2015 roku, kiedy zaczęła praktykować w szczecińskich kancelariach adwokackich. Z uwagi na biegłą znajomość języka niemieckiego obsługuje niemieckojęzycznych klientów kancelarii.
Zachowek stanowi instytucję prawa spadkowego. Instytucja ta służy ochronie osób najbliższych spadkodawcy przed dowolnym rozporządzaniem swoim mieniem zarówno za życia – w drodze dokonywanych darowizn, jak i w testamencie.
Czym jest zachowek?
Zachowek stanowi pewną wartość wyrażoną w pieniądzu, według zasad określonych w przepisach Kodeksu cywilnego, którą mogą dochodzić osoby pominięte przez testatora w dokonanych przez niego darowiznach lub testamencie od osób, które darowiznę otrzymały lub dziedziczą na podstawie testamentu. Dochodzenie zachowku odbywa się w postępowaniu procesowym zatem stronami postępowania będzie powód oraz pozwany, zaś wartość dochodzonego zachowku będzie stanowiła wartość przedmiotu sporu, od której, to kwoty zależeć będzie opłata od pozwu.
Komu przysługuje roszczenie o zachowek?
Uprawnionymi do zachowku są rodzice, małżonek oraz zstępni zmarłego, czyli potomkowie w linii prostej. Potomkiem w linii prostej dziecko, wnuk, prawnuk itd. Roszczenie o zachowek jest niezbywalne oraz niedziedziczne, ponieważ ma charakter osobisty, co oznacza, że jest ściśle związane z osobą, której przysługuje. Przepisy przewidują jeden wyjątek od powyższej zasady, a mianowicie – roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy. Z uwagi na dość zawiłą konstrukcję powyższej regulacji najlepiej ilustruje ją poniższy przykład.
Umiera nasz dziadek, będący spadkodawcą. Dziedziczą po nim jego dzieci – nasz rodzic i nasze ciocie oraz wujkowie, a także małżonka dziadka, czyli nasza babcia. Następnie zmarł nasz rodzic, który przed swoją śmiercią nie zdążył wystąpić z roszczeniem o zachowek po dziadku. Roszczenie to przysługiwałoby nam, jako wnukowi, ponieważ jesteśmy uprawnieni do zachowku (jako zstępny) po pierwszym spadkodawcy, czyli dziadku.
Podsumowując, by odziedziczyć roszczenie do zachowku musimy być osobą uprawnioną po osobie, po której bezpośrednio dziedziczymy, jak i po osobie będącej spadkodawcą naszego bezpośredniego spadkodawcy.
Wystąpić z roszczeniem o zachowek mogą wyżej wymienione osoby w sytuacji, gdy nie otrzymały one należnego zachowku w postaci darowizny dokonanej za życia spadkodawcy lub gdy nie zostały one powołane do dziedziczenia w sporządzonym przez zmarłego testamencie, lub gdy nie zostały one ustanowione zapisobiercami.
Jak ustalić wartość zachowku?
Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należy się wysokość ½ wartości udziału, który by im przypadał, gdyby dziedziczyli na podstawie ustawy. Jeśli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni wysokość ta zwiększa się do 2/3 wartości udziału ustawowego.
Występując zatem z roszczeniem o zachowek w pierwszej kolejności obliczyć należy w jakiej wysokości przysługiwałby nam udział w spadku, gdyby miało miejsce dziedziczenie na podstawie ustawy. Następnie zaś przemnożyć te wartość odpowiednio przez ½ lub 2/3. Jeśli wartość spadku wynosi 100.000 zł, nie jesteśmy małoletni lub trwale niezdolni, a nasz udział w spadku w przypadku dziedziczenia ustawowego wynosiłby ½, to możemy wytoczyć powództwo o zapłatę kwoty 25.000,00 zł.
Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku:
- drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty od otwarcia spadku,
- darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku,
- przy obliczaniu zachowku należnego zstępnemu nie dolicza się do spadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy nie miał zstępnych. Nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego.
- przy obliczaniu zachowku należnego małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.
Kto to jest spadkobierca niegodny dziedziczenia?
Przy ustalaniu udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczania zachowku uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni.
Spadkobierca niegodny, to taki który:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciw spadkodawcy,
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z powyższych czynności,
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez kogoś podrobionego lub przerobionego.
Za niegodnego dziedziczenia uznać może jedynie sąd i tylko w przypadkach wyżej wymienionych.
Spadkobierca, który odrzucił spadek to taki, który złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Spadkobierca, który zrzekł się dziedziczenia to taki, który złożył oświadczenie o zrzeczeniu się jeszcze za życia spadkodawcy – okres złożenia oświadczenia różni spadkobiercę odrzucającego spadek od zrzekającego się dziedziczenia.
Kim jest spadkobierca wydziedziczony?
Spadkobierca wydziedziczony natomiast to taki, który został mocą oświadczenia spadkodawcy wyłączony z kręgu spadkodawców i może nastąpić jedynie w ściśle określonych w ustawie przypadkach:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Spadkodawca może wydziedziczyć spadkobiercę tylko w testamencie.
