adwokat Tytus Mystkowski
Ukończyłem Uniwersytet Jagielloński na Wydziale Prawa i Administracji. Od 2016 r. jestem członkiem Szczecińskiej Izby Adwokackiej. Legitymuję się dziesięcioletnim doświadczeniem w zakresie świadczenia pomocy prawnej. Moje zainteresowania zawodowe koncentrują się w szczególności wokół prawa cywilnego, prawa karnego oraz prawa gospodarczego. Chętnie podejmuję się prowadzenia spraw konsumentów przeciwko bankom i innym instytucjom finansowym.
Czym jest zachowek, komu przysługuje, a także jak wyliczyć swój udział spadkowy,
a w konsekwencji określić wartość zachowku możesz dowiedzieć się TUTAJ.
Jak już ustalono, uprawniony z tytułu zachowku, może zostać zaspokojony przede wszystkim przez powołanie do spadku, zapisu lub w drodze uczynionej przez spadkodawcę na jego rzecz darowizny. Prawo do zachowku przysługuje niezależnie od tego, co wchodzi w skład masy spadkowej.
Chociaż zaliczenie nieruchomości do substratu zachowku (podstawy jego obliczania) nie ma wpływu na prawo do zachowku, to bez wątpienia prostszą sytuacją jest taki układ rzeczy, kiedy to po spadkodawcy pozostały jedynie środki pieniężne. Wówczas, znając swój udział spadkowy, z łatwością możemy wyliczyć przysługującą nam z tytułu zachowku sumę.
Postępowanie w sprawie o zachowek
Dochodzenie roszczenia o zachowek następuje w postępowaniu o zapłatę konkretnej kwoty.
W postępowaniu tym można domagać się zapłaty z uwagi na niezaspokojenie naszego udziału spadkowego w żadnym stopniu albo jego uzupełnienia do odpowiedniej wartości.
Co istotne, na potrzeby wyliczenia zachowku, nieruchomość będzie zliczana do wartości spadku także w razie rozporządzenia nią za życia spadkodawcy (w drodze darowizny) i tym samym zmniejszenia majątku spadkodawcy lub w jego testamencie – przez uczynienie zapisu windykacyjnego. Szczegóły odpowiedzialności obdarowanego i zapisobiercy będą przedmiotem kolejnego artykułu.
Skutki zaliczenia nieruchomości do spadku
Bez wątpienia stopień skomplikowania procedury ustalania wartości zachowku zależy od ilości i charakteru składników zaliczanych na poczet jego substratu.
W wypadku, gdy do majątku spadkodawcy należała wyłącznie nieruchomość i w drodze darowizny przekazał ją na rzecz jednego ze spadkobierców, w konsekwencji pozbawiając pozostałych schedy, a także kiedy spadkodawca rozporządził nieruchomością w testamencie, należy rozważyć domaganie się zachowku.
Postępowanie o zachowek może być lukratywne. Żeby dowiedzieć się jakiego przysporzenia możemy się spodziewać, należy zorientować się co do substratu zachowku. Wiedza o tym, jakie są poszczególne składniki tego substratu ma doniosłe znaczenie w kontekście całego postępowania. Gdy w poczet substratu zachowku wchodzą wyłącznie środki pieniężne, znając swój udział spadkowy, z łatwością możemy obliczyć przysługujący zachowek.
W przeciwieństwie do sytuacji, kiedy w skład substratu zachowku wchodzą jedynie środki pieniężne, prognoza korzyści może okazać się trudniejsza, gdy do wartości spadku będzie zaliczana także wartość nieruchomości. Wówczas mogą pojawiać się trudności z oszacowaniem kwoty, jakiej możemy się spodziewać w związku z przysługującym nam zachowkiem. Oczywiście nie jest to problem bez rozwiązania.
W takiej sytuacji konieczne może okazać się skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika zajmującego się sprawami z zakresu prawa spadkowego, który doradzi, jakie kroki należy podjąć, aby zweryfikować, czy możemy się skutecznie domagać zachowku.
Wycena nieruchomości przed zainicjowaniem sprawy o zachowek
Kiedy już wiemy, że podstawa obliczenia zachowku sprowadza się w głównej mierze do wartości nieruchomości – przykładowo darowanej przez spadkodawcę jednemu ze spadkobierców – kluczowe staje się dokładne ustalenie tej wartości.
Do dokonania obiektywnej weryfikacji walorów nieruchomości przydatna jest specjalistyczna wiedza i znajomość rynku nieruchomości. Z uwagi na powyższe, pomocne może się okazać skorzystanie z opinii sprawdzonego specjalisty – rzeczoznawcy z zakresu wyceny nieruchomości. Sporządzona przez niego opinia powinna określać możliwie najdokładniej wartość nieruchomości zaliczanej do substratu zachowku.
Wyliczeń w tym zakresie dokonuje się między innymi na podstawie charakteru nieruchomości
i szeregu jej właściwości, takich jak jej umiejscowienie, towarzysząca zabudowa czy okolica,
w której się znajduje. Ważnym aspektem jest świadomość charakteru stworzonego przez takiego specjalistę dokumentu. Może on bowiem być wykorzystany w postępowaniu o zachowek jako dokument prywatny.
Dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która się pod nim podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie. Dokument prywatny należy odróżnić od dokumentu urzędowego, którym jest dokument sporządzony w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania. Taki dokument stanowi dowód tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone.
Czyli znaczenie dokumentu pozasądowej opinii rzeczoznawcy specjalizującego się w wycenie nieruchomości ma takie znaczenie, że swoją wiedzą i doświadczeniem zaświadcza on o tym, że dana nieruchomość ma określone cechy, które decydują o tym, że ma ona taką, a nie inną wartość rynkową.
Przydatność takiej opinii wynika z wymogów proceduralnych pozwu o zachowek, gdzie należy określić wartość przedmiotu sporu, a więc w tym przypadku dochodzoną kwotę. Wnioski opinii prywatnej powinny sprowadzać się do wyceny nieruchomości zaliczanej do substratu zachowku. Dzięki temu będziemy w stanie określić wysokość przysługującej nam z tytułu zachowku sumy pieniężnej. Zarówno przy obliczaniu udziału, jak i wyliczaniu wartości zachowku, nieoceniona jest pomoc profesjonalisty zajmującego się sprawami spadkowymi.
Co więcej, dokładne i profesjonalne oszacowanie wartości nieruchomości wchodzącej w skład masy spadkowej pozwala określić, czy nasze roszczenie o zachowek jest zasadne. Celowym jest dokonanie tego jeszcze przed wszczęciem postępowania. Może bowiem dojść do takiej sytuacji, kiedy spadkodawca uczynił na naszą rzecz zapis (rozrządzając w ten sposób częścią swojego majątku), ale nie mamy pewności, czy powyższe rozrządzenie wyczerpuje nasz udział spadkowy.
W takiej sytuacji konieczne jest pozyskanie wiedzy o rzeczywistej wartości spadku, a więc
o łącznej wartości wszystkich składowych zaliczanych na poczet substratu zachowku.
Na pytanie o to, co zaliczamy do masy spadkowej przy wyliczaniu zachowku odpowiedziano TUTAJ.
Wycena nieruchomości w toku postępowania o zachowek
W toku postępowania sąd rozpoznający sprawę o zachowek dąży do ustalenia stanu faktycznego za pomocą przeprowadzanych dowodów. W sprawie o zachowek, gdzie w skład masy spadkowej wchodzi nieruchomość, kluczowe znaczenie ma fachowa wiedza biegłego.
Chociaż w sprawie o zachowek można skorzystać z opinii biegłego sądowego z zakresu wyceny nieruchomości, istnienie opinii sporządzonej przez stronę na jej własne potrzeby nie pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Załóżmy, że biegły powołany przez sąd do wydania opinii w przedmiocie wyceny nieruchomości sformułuje opinię dla nas negatywną – zaniżając wartość nieruchomości wchodzącej w skład masy spadkowej.
Wówczas, dzięki wnioskom tzw. opinii prywatnej, będziemy w stanie sformułować skuteczne zarzuty do opinii biegłego sądowego. Z kolei jeżeli strona przeciwna przyzna, że wartość nieruchomości, którą podano
w pozwie jest taka w rzeczywistości, celowe będzie odstąpienie od powoływania w sprawie biegłego sądowego.
W takiej sytuacji opinia prywatna przyspieszy postępowanie. Niewykluczona jest także sytuacja, w której druga strona uzna roszczenie (tak co do zasady jak
i wysokości) już po samym zapoznaniu się z opinią – przykładowo załączoną do przedsądowego wezwania do zapłaty z tytułu zachowku.
Postępowanie o zachowek polega na domaganiu się konkretnej sumy pieniężnej. Co istotne, nie można domagać się wydania poszczególnych składników masy spadkowej. Dlatego też kluczowym jest dokładne określenie wartości tych składników jeszcze przed wytoczeniem powództwa.
W tym celu najlepiej skorzystać z pomocy pełnomocnika zajmującego się sprawami spadkowymi. Należy bowiem pamiętać, że sąd rozpoznający sprawę nie posiada wiedzy
w zakresie wyceny nieruchomości i zasądzenie odpowiedniej sumy z tytułu zachowku (albo jego uzupełnienia) oparte będzie głównie na wyliczeniach poczynionych przez biegłego.
W takiej sytuacji zlecenie wykonania tzw. opinii prywatnej jeszcze przed wszczęciem postępowania wpłynie na możliwość przewidzenia jego rezultatu. Powyższe z kolei pozwoli uniknąć ponoszenia kosztów potencjalnego niepowodzenia w procesie.
Opinia biegłego specjalisty z zakresu wyceny nieruchomości będzie wartościowa także wówczas, gdy konieczna jest weryfikacja, czy i ewentualnie w jakiej części, roszczenie o zachowek zostało już zaspokojone wskutek otrzymanej od spadkodawcy darowizny.
Podsumowując, sprawy o zachowek – w zależności od stanu faktycznego – mają różny stopień skomplikowania. W każdym stanie sprawy użyteczne będzie pozyskanie pomocy prawnej ze strony doświadczonego w sprawach spadkowych adwokata, którego wiedza i praktyka procesowa pozwolą na rzetelną ocenę sytuacji klienta oraz zaproponowanie podjęcia optymalnych w danym momencie czynności.
