adwokat Tytus Mystkowski
Ukończyłem Uniwersytet Jagielloński na Wydziale Prawa i Administracji. Od 2016 r. jestem członkiem Szczecińskiej Izby Adwokackiej. Legitymuję się dziesięcioletnim doświadczeniem w zakresie świadczenia pomocy prawnej. Moje zainteresowania zawodowe koncentrują się w szczególności wokół prawa cywilnego, prawa karnego oraz prawa gospodarczego. Chętnie podejmuję się prowadzenia spraw konsumentów przeciwko bankom i innym instytucjom finansowym.
Ostatnia, duża nowelizacja (przez niektórych zwana rewolucją) k.p.c. , która weszła w życie 7 listopada 2019 r., wprowadziła do polskiej procedury cywilnej możliwość dochodzenia roszczeń w ramach postępowania gospodarczego. Celowo nie używam tutaj sformułowania przywróciła. Pamiętać trzeba o tym, że podobny rodzaj postępowania odrębnego istniał do 2012 r. Różnice pomiędzy postępowaniem gospodarczym sprzed 2012 r. i tym niedawno wprowadzonym są jednak na tyle istotne, że Ci którzy pamiętają dawne rygory wiążące się z jego prowadzeniem, nie powinni tych dwóch postępowań identyfikować jako takich samych.
Szanse?
Dostrzegam wiele szans, ale również i zagrożeń, z którymi wiąże się nowelizacja procedury. Z jednej strony można mieć nadzieję, że stosowanie nowo wprowadzonych przepisów przyspieszy prowadzenie przez sądy gospodarcze tych spraw, które aktualnie trwają zbyt długo w stosunku do dużo większej dynamiki życia gospodarczego Chodzi tutaj o spory sądowe prowadzone pomiędzy przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. To właśnie takie sprawy będą głównym przedmiotem rozpoznania i rozstrzygnięcia sądów w tym postępowaniu.
Postulat przyspieszenia rozpoznawania spraw gospodarczych będzie realizowany dzięki wielu rozwiązaniom, które modyfikują instytucje stosowane w zwykłym postępowaniu cywilnym. Obowiązkiem stron jest podanie w pierwszym piśmie procesowym adresu poczty elektronicznej. Powód powinien wskazać ten adres w pozwie, a pozwany w odpowiedzi na pozew lub w sprzeciwie (albo zarzutach) od nakazu zapłaty. O realizacji tego obowiązku będą musieli pamiętać zwłaszcza profesjonalni pełnomocnicy, bo zaniechanie jego wykonania wiąże się z dokonaniem zwrotu pisma bez wezwania do uzupełnienia braków formalnych. Może się to wiązać z najcięższymi skutkami dla reprezentowanej strony, a w skrajnych przypadkach z przegraniem procesu.
Cel? Cyfryzacja doręczeń!
Z podaniem adresu email wiąże się instytucja wynikająca z nowelizacji art. 132 § 13 k.p.c., z której wynika możliwość wzajemnego doręczania sobie pism pomiędzy profesjonalnymi pełnomocnikami. Żeby ten mechanizm miał zastosowanie w postępowaniu gospodarczym, to obydwaj występujący w postępowaniu pełnomocnicy muszą złożyć sądowi oświadczenia o wyrażeniu na to zgody.
Jest to krok w dobrym kierunku, ale niestety nie stanowi on realizacji postulatu pełnej cyfryzacji doręczeń, który stał się jeszcze bardziej aktualny w czasach epidemii choroby koronawirusowej. Na doręczenia pism sądowych na adres poczty elektronicznej musimy jeszcze trochę poczekać.
Inną regulacją, która ma na celu przyspieszenie postępowania jest zaostrzenie prekluzji procesowej. Powód musi powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, zaś pozwany w odpowiedzi na pozew. Chociaż przewodniczący ma bardzo dużą swobodę w zakresie określenia pozwanemu terminu na złożenie odpowiedzi na pozew, to minimalny termin jednego tygodnia będzie powodować, że w sprawach gospodarczych terminy te będą raczej krótsze niż dłuższe, więc pozwany będzie miał mało czasu na zebranie dowodów i reakcję. Widzę już zresztą taką tendencję w zobowiązaniach kierowanych do mnie np. przez szczecińskie sądy gospodarcze.
Zmiany w postępowaniu dowodowym...
Kolejnym uregulowaniem zmierzającym do przyspieszenia procedowania jest istotne ograniczenie postępowania dowodowego. Art. 45810 k.p.c. stanowi wprost, że dowód z zeznań świadków dopuścić można jedynie wtedy, gdy po wyczerpaniu innych środków dowodowych lub w ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Dowód z zeznań świadków ustępuje zatem miejsca dowodowi z dokumentu, który w tym odrębnym postępowaniu stanie się wiodącym środkiem dowodowym. Z jednej strony ograniczy to generowanie przewlekłości procesu przez strony specjalizujące się w obstrukcji procesowej. Może ona polegać na powoływaniu kilku świadków, których zeznania nie mogą mieć wpływu na rozstrzygnięcie.
Jeżeli świadkowie kilkukrotnie nie stawią się na posiedzenie, które ma odbyć się np. w Warszawie, to strona chcąca przedłużyć proces może niemal bezkosztowo i bezwysiłkowo przedłużyć go w ten sposób o rok lub dwa. W postępowaniu gospodarczym poważnie ograniczono możliwość podejmowania takich działań.
Zagrożenia?
Z drugiej strony dostrzegam, że brak możliwości przesłuchania świadków stanowić może poważny problem dla osób nieobytych ze znowelizowaną procedurą, które nie korzystają z profesjonalnej pomocy prawnej np. jednoosobowych przedsiębiorców. Chociaż można złożyć wniosek o rozpoznanie sprawy z wyłączeniem przepisów o postępowaniu gospodarczym, to żeby to uczynić trzeba czytać mały druk, którym pisane są pouczenia Niestety nie każdy – nawet przedsiębiorcy – to czyni.
Podwyższone rygory proceduralne dla stron, to nie jedyne działania ustawodawcy, które mają na celu przyspieszenie postępowania gospodarczego. Znowelizowana ustawa stanowi bowiem w art. 4588§4 k.p.c., że przewodniczący i Sąd są obowiązani podejmować czynności tak, by rozstrzygnięcie w sprawie zapadło nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia odpowiedzi na pozew. Co to oznacza? Wolą ustawodawcy jest żeby wyrok w tego typu sprawach zapadał już po sześciu miesiącach od przedstawienia stanowiska procesowego przez pozwanego. Jest to oczywiście termin instrukcyjny, czyli nikt sądu nie zmusi żeby się do niego dostosował. Miejmy nadzieję, że będzie w tym zakresie inaczej niż zazwyczaj, ale raczej zachowuję w tym zakresie umiarkowaną ostrożność. To już jest raczej martwy przepis, bo przy istniejącym obłożeniu sprawami sądy rzadko przestrzegają terminów instrukcyjnych. Chyba, że coś ulegnie zmianie na lepsze….
Przyspieszenie procesu ma nastąpić również dzięki uregulowaniu dotyczącemu zakazu występowania z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych. Istotne ograniczenia dotyczą również wykluczenia możliwości dokonywania przekształceń podmiotowych w procesie. W postępowaniu gospodarczym nie można się również pozywać wzajemnie. Ma to służyć ograniczeniu możliwości rozpoznawania dwóch pozwów w jednej sprawie. Bez wątpienia często może to przysłużyć się przyspieszeniu wydania wyroku.
Nie tylko przedsiębiorcy.....
Zauważyć należy, że do kategorii spraw rozpoznawanych w tym postępowaniu zaliczają się również te, które nie zawsze muszą dotyczyć przedsiębiorców. Trzeba tu przyporządkować przede wszystkim sprawy dotyczące umów leasingu lub z umów o roboty budowlane oraz ze związanych z procesem budowlanym umów służących wykonaniu robót budowlanych. To właśnie one mogą potencjalnie stanowić źródło zagrożeń dla stron procesu, które nie mają doświadczenia w toczeniu procesów sądowych lub nie korzystają z usług profesjonalisty.
W efekcie może być tak, że w postępowaniu gospodarczym rozstrzygnięte będzie powództwo wytoczone przeciwko przedsiębiorcy budowlanemu przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej (czyli po prostu zwykłego Kowalskiego), której roszczenie wynika na przykład z umowy o budowę domu. Z postępowania gospodarczego nie wyłączono również np. rolników prowadzących działalność gospodarczych. To takie osoby mogą najwięcej stracić w postępowaniu gospodarczym, gdzie często bardziej może się liczyć nie to jak było naprawdę, lecz to co danej stronie udało się udowodnić przy specyficznych regułach dowodzenia w nim obowiązujących.
Oceniając nową instytucję warto w tym zakresie powołać się na opinie naukowców i sędziów. Dość jednogłośnie twierdzą oni, że przedsiębiorca, który ma wybór: skorzystać z procedury gospodarczej, czy też z niej nie skorzystać, powinien wybrać to drugie rozwiązanie. Taką możliwość mają jednak tylko przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi oraz podmioty nie będące przedsiębiorcami, których sprawy zakwalifikowano jako gospodarcze. Wniosek o wyłączenie zastosowania procedury gospodarczej należy zawrzeć w pierwszym piśmie składanym przez stronę w sprawie. Nie wymaga on szczególnej argumentacji ani przytaczania dodatkowych dowodów.
O umowie dowodowej w postępowaniu gospodarczym, mogą Państwo przeczytać tu:
Jeszcze więcej informacji na ten temat znaleźć można, tu:
