Wiktoria Górzyńska
autorka
adwokat Tytus Mystkowski
redakator
Ukończyłem Uniwersytet Jagielloński na Wydziale Prawa i Administracji. Od 2016 r. jestem członkiem Szczecińskiej Izby Adwokackiej. Legitymuję się dziesięcioletnim doświadczeniem w zakresie świadczenia pomocy prawnej. Moje zainteresowania zawodowe koncentrują się w szczególności wokół prawa cywilnego, prawa karnego oraz prawa gospodarczego. Chętnie podejmuję się prowadzenia spraw konsumentów przeciwko bankom i innym instytucjom finansowym.
W polskim systemie wymiaru sprawiedliwości postępowanie karne ma charakter kontradyktoryjny. Zasada kontradyktoryjności zakłada, że obie strony procesu są równe i przed niezależnym sądem przedstawiają dowody na poparcie własnego interesu. W takim procesiesąd pełni rolę zbliżoną do arbitra i nie może działać na rzecz żadnej ze stron. W niniejszym artykule poruszono kwestie związane
z rolą obrońcy w postępowaniu karnym. Tekst dotyczy procesu karnego, poprzedzającego go postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa, a także postępowania wykonawczego.
Etapy postępowania karnego
Pierwszym etapem postępowania karnego jest postępowanie przygotowawcze. Toczy się w formie śledztwa albo dochodzenia. Organem prowadzącym takie postępowanie jest najczęściej prokurator. Wówczas to on podejmuje większość decyzji procesowych. Stronami tego postępowania są pokrzywdzony i podejrzany. O zasadności skorzystania przez pokrzywdzonego z pomocy adwokata w postępowaniu przygotowawczym pisano już TUTAJ.
Kolejnym etapem postępowania karnego jest postępowanie sądowe, a więc proces sensu stricto. W obowiązującym systemie jest ono dwuinstancyjne. Stronami postępowania są oskarżyciel (publiczny, posiłkowy, prywatny) i oskarżony. W orzecznictwie sądowym wypowiedziano pogląd, że pomiędzy stronami powinna zachodzić tzw. równość broni. Wobec tego każda ze stron postępowania powinna dysponować możliwościami działania w procesie o podobnym poziomie skuteczności.
Po stronie oskarżonego możliwości takie mogą zostać zwiększone dzięki udziałowi adwokata z doświadczeniem w sprawach karnych. Postępowanie jurysdykcyjne (sądowe) dąży do tego, aby sprawca przestępstwa został wykryty i pociągnięty do odpowiedzialności karnej, a osoba niewinna nie poniosła tej odpowiedzialności.
W zależności od rozstrzygnięcia sądu (pierwszej i ewentualnie drugiej instancji) możemy mieć do czynienia również z postępowaniem wykonawczym. Jego przedmiotem jest między innymi wykonywanie orzeczeń w postępowaniu karnym,
w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe i w postępowaniu w sprawach o wykroczenia oraz kar porządkowych i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności.
Czy proces karny rzeczywiście jest kontradyktoryjny?
O równości pomiędzy stronami postępowania, a w tym procesu karnego możemy mówić wówczas, gdy dysponują one podobnymi wachlarzem narzędzi i metod służących ich interesom w tym postępowaniu.
Jak już wspomniano, przed postępowaniem sądowym występuje faza postępowania przygotowawczego. W postępowaniu przygotowawczym cele postępowania to:
- ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo;
- wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy;
- zebranie danych stosownie dotyczących tożsamości oskarżonegoi wywiad środowiskowy o oskarżonym;
- wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych
i rozmiarów szkody; - zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu.
Powyższe cele stawia przed prowadzącym postępowanie przygotowawcze kodeks postępowania karnego. Nie trudno wyobrazić sobie jednak, że dotychczasowy gospodarz postępowania dążył będzie do korzystnego z punktu widzenia wyłącznie jego interesów rozstrzygnięcia procesu, a więc najczęściej skazania.
Co więcej, dotychczas sam prowadził postępowanie (w jego wcześniej fazie), a więc gromadził dowody według własnego uznania. Na tej też podstawie sformułował i wniósł do sądu (najczęściej) akt oskarżenia, który na tym etapie popiera. Nadto, bez wątpienia oskarżyciel publiczny jest podmiotem profesjonalnym, który korzysta ze znajomości obowiązujących przepisów.
Przybliżone kwestie nakazują rozważyć, czy proces karny rzeczywiście ma taki charakter, że gwarantuje obu stronom postępowania równość broni.
Rola obrońcy w procesie karnym
Powyższe prowadzi do wniosku, że po drugiej stronie winna być osoba o tożsamym wykształceniu, znajomości przepisów i doświadczeniu zawodowym. Adwokat zajmujący się sprawami karnymi będzie skutecznym obrońcą i zadba o ochronę interesów swojego klienta na każdym etapie postępowania karnego.
Istotnie najkorzystniej byłoby, gdyby obrońca działał od początku postępowania, na każdym jego etapie. A co zrobić w sytuacji, kiedy dotychczassamodzielnie prowadziliśmy swoją obronę? Czy warto korzystać
z pomocy obrońcy, kiedy sąd pierwszej instancji wydał już niekorzystny wyrok? Z pewnością pomoc prawna udzielona przezadwokata specjalizującego się w sprawach karnych okaże nie nieoceniona na każdym z etapów postępowania, niezależnie od tego, kiedy się po nią zwrócimy.
Nadto, chociaż sąd pełni rolę arbitra, to w trakcie procesu operuje fachowym nazewnictwem, językiem prawnym i prawniczym. Powyższe może znacznie utrudniać obronę podmiotom, którym takiej wiedzy brakuje. Skorzystanie z pomocy obrońcy niweluje dysproporcję pomiędzy oskarżycielem a samodzielnie działającym oskarżonym.
Zalety obrony prowadzonej przez adwokata
Współpraca z fachowym obrońcą od samego początku postępowania karnego ma wiele zalet. Należą do nich między innymi:
- znajomość przepisów prawa materialnego i procesowego (a w tym także praw i obowiązków uczestników postępowania);
- ocena sprawy na podstawie doświadczenia zawodowego (doświadczenie
w podobnego typu sprawach gwarantuje rzetelny ogląd sytuacji); - operowanie językiem prawnym i prawniczym, skuteczne formułowanie pism
i wniosków bazujące na dotychczasowej praktyce, działanie za klienta; - umiejętność obrania skutecznej taktyki obrończej;
- możliwości wynegocjowania korzystnego zakończenia postępowania już na jego pierwszym etapie (z uwagi na znajomość przepisów obrońca może negocjować z prokuratorem korzystne dla klienta konsensualne zakończenie postępowania np. w jednym z trybów z art. 335 k.p.k. ).
Oskarżony, obok którego działa obrońca ma więc znaczną przewagę. Na szczególną uwagę zasługuje przede wszystkim umiejętność obrania skutecznej taktyki obrończej, poparta doświadczeniem w prowadzeniu podobnego typu spraw. Obrońca będący adwokatem gwarantuje oskarżonemu rzetelną ocenę jego sytuacji procesowej i profesjonalną pomoc prawną niezależnie od aktualnego stanu sprawy.
Rola obrońcy w postępowaniu wykonawczym – po skazaniu. Co, kiedy zapadnie prawomocny wyrok skazujący?
Po prawomocnym wyroku skazującym następuje etap postępowania wykonawczego. Także wówczas, dzięki wiedzy i doświadczeniu, obrońca może skutecznie poprowadzić sprawę. W wyniku działań obrońcy– również w toku odbywania ewentualnej kary – interesy jego klienta będą zabezpieczone. Na tym etapie postępowania zawsze niezbędne będzie jednak udzielenie odrębnego upoważnienia – do działania w postępowaniu wykonawczym.
Podsumowanie
Konkludując, niezależnie od etapu postępowania karnego, warto skorzystać z pomocy profesjonalnego obrońcy. Adwokat działający w postępowaniu karnym w roli obrońcy zapewni swojemu klientowi skuteczną ochronę jego interesów.
Dopiero obecność fachowego obrońcy gwarantuje oskarżonemu równość broni w toku postępowania. Zalet korzystania z pomocy adwokata doświadczonego w sprawach karnych jest zdecydowanie więcej niż to zostało opisane w powyższym artykule. Niemniej, nie ma wątpliwości co do tego, że obecność adwokata działającego w roli obrońcy upewnia jego klienta o słuszności podejmowanych przez niego w postępowaniu działań i ich skutkach.
