adwokat Tytus Mystkowski
Ukończyłem Uniwersytet Jagielloński na Wydziale Prawa i Administracji. Od 2016 r. jestem członkiem Szczecińskiej Izby Adwokackiej. Legitymuję się dziesięcioletnim doświadczeniem w zakresie świadczenia pomocy prawnej. Moje zainteresowania zawodowe koncentrują się w szczególności wokół prawa cywilnego, prawa karnego oraz prawa gospodarczego. Chętnie podejmuję się prowadzenia spraw konsumentów przeciwko bankom i innym instytucjom finansowym.
Wypadek komunikacyjny i sprowadzenie katastrofy w ruchu
Spowodowanie wypadku w komunikacji polega na naruszeniu, chociażby nieumyślnym, zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, w konsekwencji czego inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1 kodeksu karnego (tzw. średni uszczerbek na zdrowiu – naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż ciężki uszczerbek, trwające dłużej niż 7 dni).
Wypadek komunikacyjny zaliczany jest do tzw. czynów kwalifikowanych przez następstwo. Oznacza to, że ustawa uzależnia surowszą odpowiedzialność karną od zaistnienia określonych skutków. Mowa oczywiście o sytuacji, w której następstwem wypadku jest śmierć albo ciężki uszczerbek na zdrowiu, czy też średni uszczerbek na zdrowiu.
Wypadek komunikacyjny a popularna „kolizja”
Przyjęło się, że o tak zwanej „kolizji” mówimy wówczas, gdy na skutek zdarzenia drogowego (np. zderzenia się dwóch pojazdów) nikt z jego uczestników nie ucierpiał w poniósł co najmniej uszczerbku na zdrowiu na okres powyżej 7 dni, jak to wynika z art. 177 k.k.
Nie będzie więc wypadkiem komunikacyjnym zdarzenie drogowe, na skutek którego jego uczestnik doznał rozstroju zdrowia czy naruszenia czynności ciała trwających krócej niż 7 dni. Przyjmuje się, że odpowiedzialność za kolizję drogową przewiduje art. 86 §1 kodeksu wykroczeń w brzmieniu: kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie zachowując należytej ostrożności, powoduje zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, podlega karze grzywny.
Choć przepis ten wprost nie operuje wyrażeniem „kolizja”, to za wyrażenie o tożsamym znaczeniu niektórzy autorzy przyjmują spowodowanie zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym. W ocenie piszącego te słowa powyższe jest nadmiernym uproszczeniem, a spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym jest pojęciem oczywiście szerszym niż kolizja.
Co więcej, dla bytu tego wykroczenia nie ma nawet konieczności uszkodzenia jakiegokolwiek pojazdu uczestniczącego w ruchu, a wystarczy jedynie spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Tak też za wypełniające znamiona tego wykroczenia będzie można uznać wykonanie niebezpiecznego manewru czy niezachowanie zasad ostrożności wymaganych w danych okolicznościach skutkujące powstaniem opisywanego zagrożenia.
W judykaturze ukształtował się pogląd, zgodnie z którym dla zaistnienia wykroczenia z art. 86 § 1 tego kodeksu wystarczającym jest obiektywne stwierdzenie, że w skutek niezachowania należytej ostrożności przez obwinionego kierowcę spowodowane zostało zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, niezależnie od tego czy nastąpił skutek w postaci uszkodzenia mienia lub zdrowia bądź życia ludzkiego.
Uznano nadto, że „nie jest też istotne czy kierowca ponosi wyłączną odpowiedzialność za powstałą później kolizję drogową, ani czy inny współuczestnik ruchu drogowego jest za ten wypadek w jakikolwiek sposób współodpowiedzialny, gdyż zdarzenie to stanowi jedynie dowód popełnionego wykroczenia. Osoba odpowiadająca z art. 86 § 1 k.w. nie jest więc karana za uszkodzenie cudzego pojazdu a za samo stworzenie niebezpiecznej sytuacji w ruchu drogowym”[1].
[1] Wyrok SO w Poznaniu z 29.03.2019 r., IV Ka 174/19, LEX nr 2673181.
Katastrofa i niebezpieczeństwo jej sprowadzenia
O przestępstwie sprowadzenia katastrofy w komunikacji mówimy wówczas, gdy sprawca powoduje zdarzenie w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażające życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach.
Katastrofa w literaturze i orzecznictwie rozumiana jest jako zdarzenie zakłócające w sposób nagły i groźny ruch lądowy, sprowadzające konkretne, rozległe i dotkliwe skutki obejmujące większą liczbę ludzi lub mienie w znacznych rozmiarach oraz niosące ze sobą zagrożenie bezpieczeństwa powszechnego[2].
[2] Wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawach o przestępstwa drogowe., a także między innymi: M. Budyn-Kulik [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, LEX/el. 2022, art. 173.
Problematyczne na gruncie przestępstwa katastrofy jest przede wszystkim znamię wielości osób. Słusznym wydaje się przyjęcie za Sądem Apelacyjnym w Szczecinie, że sformułowanie „wielu osób” użyte w art. 173 kodeksu karnego oznacza przede wszystkim liczbę mnogą, a zakładając racjonalność ustawodawcy należy przyjąć, że gdyby chodziło o liczbę mniejszą niż 10, posłużyłby się słowem „kilku”[3].
[3] Wyrok SA w Szczecinie z 5.07.2018 r., II AKa 104/18, LEX nr 2547712.
Interesujący pogląd wyraził również Sąd Apelacyjny we Wrocławiu przyjmując, że: „Liczba co najmniej 10 osób (nie licząc sprawcy) pozwala stwierdzić, że jest to wiele osób. Za przyjęciem takiej liczby – mającej oczywiście charakter umowny – przemawia w zakresie przestępstwa z art. 173 k.k. m.in. i to, że aby było zagrożone życie lub zdrowie co najmniej 10 osób, muszą uczestniczyć w zdarzeniu minimum 3 pojazdy.
Sąd Najwyższy z kolei przyjął w tym zakresie kilka założeń, których znajomość może być przydatna na gruncie konkretnego już przypadku przestępstwa katastrofy.
Najważniejsze z nich sprowadzają się do następujących tez: „1. Określenia „kilka” oraz „wiele” nie są względem siebie przeciwstawne lub rozłączne, i nie funkcjonują jako przeciwstawne lub rozłączne w ogólnym języku polskim. O ile bowiem przeciwstawne są względem siebie pojęcia „kilka” – „kilkanaście” czy „kilkanaście” – „kilkadziesiąt”, opisujące za pomocą przedziału „od do” liczebność danych obiektów, o tyle nie sposób przyjąć, by taka sama relacja zachodziła między określeniami „kilka” oraz „wiele”.
To ostatnie nie spełnia funkcji opisowej, lecz jest znamieniem ocennym (wartościującym) rozpatrywaną liczbę obiektów w określonym kontekście, według in concreto przyjętego wzorca.
2. Skoro określenie „wiele” nie zostało w ustawie karnej sprecyzowane, to nie należy dokonywać jego precyzowania na płaszczyźnie wykładni, pozostawiając ocenę realizacji danego znamienia dyskrecjonalnej decyzji organu władzy sądowniczej w praktyce orzeczniczej.
Z uwagi na to, że ostatecznie przyjęło się, że to sąd rozpoznający sprawę winien dokonać analizy wypełnienia przez sprawcę znamienia wielości osób, za nieocenioną należy uznać pomoc adwokata działającego w charakterze obrońcy czy pełnomocnika.
W zależności bowiem od tego, którą stronę reprezentuje – profesjonalista jest w stanie skutecznie argumentować za przyjęciem przez sąd określonej kwalifikacji czynu, między innymi poprzez kwestionowanie lub próby dowodzenia wypełnienia czynem sprawcy znamion tego czynu zabronionego.
Z kolei o sprowadzeniu bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym mówimy, gdy sprawa spowodował sytuację, która – niezależnie od dalszej ingerencji człowieka – może przekształcić się w każdej chwili w katastrofę, a więc zdarzenie opisane powyżej.
Zarówno przestępstwo wypadku jak i katastrofy można popełnić nieumyślnie, z takim zastrzeżeniem, że w samo spowodowanie wypadku zawsze musi być nieumyślne, a umyślnie sprawca może co najwyżej naruszyć zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym. Przestępstwo katastrofy z kolei można popełnić również umyślnie, zarówno w zamiarze bezpośrednim jak i ewentualnym.
