Patryk Chrzanowski
Pod redakcją Adw. Tytusa Mystkowskiego
Celem wszczęcia postępowania o ubezwłasnowolnienie należy sporządzić stosowny wniosek. Istotna jest przy tym rola profesjonalnego pełnomocnika, w osobie adwokata lub radcy prawnego, który zadba o zachowanie wszelkich wymogów formalnych wniosku, dzięki czemu zostanie on rozpoznany przez sąd.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie mogą złożyć:
1) małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie;
2) jej krewni w linii prostej (tj. zstępni oraz wstępni) oraz rodzeństwo;
3) jej przedstawiciel ustawowy (co do zasady rodzic osoby, która nie osiągnęła pełnoletniości).
Należy przy tym zaznaczyć, że jeżeli osoba, która powinna być ubezwłasnowolniona posiada przedstawicieli ustawowych, to tylko oni uprawnieni są do zgłoszenia wniosku o ubezwłasnowolnienie.
Celem wykazania, że zachodzą przesłanki uzasadniające ubezwłasnowolnienie, należy przedstawić sytuację życiową, zdrowotną oraz zewnętrzne objawy stanu psychofizycznego osoby, której dotyczy wniosek. Tym samym, przydatna dla celów dowodowych może być wszelka dokumentacja medyczna, taka jak np. zaświadczenia lekarskie, historia leczenia, protokoły z wywiadów lekarskich, świadectwo lekarskie wydane przez lekarza psychiatrę
o stanie psychicznym, opinia psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej.
W przypadku osób, które mają zostać ubezwłasnowolnione ze względu na alkoholizm lub narkomanię – odpowiednio zaświadczenie poradni przeciwalkoholowej albo zaświadczenie z poradni leczenia uzależnień. Również dokumentacja pozamedyczna może okazać się pomocna.
Wymienić tutaj należy przykładowo udokumentowane na piśmie (najczęściej niekorzystne) czynności prawne osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, jak również dowody wyrządzonych przez nią szkód w mieniu lub na osobie, takie jak chociażby dokumentacja postępowania likwidacyjnego prowadzonego przez ubezpieczyciela.
Z uwagi na to, że kwestia ubezwłasnowolnienia dotyka podstawowych praw człowieka i obywatela, to Sąd powinien uzyskać pełen obraz sytuacji osoby, której dotyczy wniosek, celem ustalenia stanu zdrowia, sytuacji osobistej, zawodowej i majątkowej osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Nadto we wniosku należy wskazać w jakiego rodzaju sprawach pomocy potrzebuje osoba, która ma być ubezwłasnowolniona oraz w jaki sposób są zaspokajane jej podstawowe potrzeby życiowe.
Na etapie postępowania sądowego materiał dowodowy musi zostać uzupełniony poprzez opinię biegłego lekarza psychiatry oraz biegłego psychologa, którzy wypowiadają się na temat tego, w jaki sposób stan zdrowia osoby, co do której złożono wniosek o ubezwłasnowolnienie wpływa na jej codzienne funkcjonowanie.
Ponadto, należy również przygotować informacje dotyczące osoby, której dotyczy wniosek, jej przedstawicieli ustawowych oraz małżonka – są oni bowiem uczestnikami postępowania z mocy prawa. W szczególności do wniosku należy załączyć odpisy aktów urodzenia wnioskodawcy oraz osoby, której dotyczy wniosek.
Sporządzony wniosek wraz z załącznikami należy wnieść do sądu. Wniosek o ubezwłasnowolnienie podlega rozpoznaniu w postępowaniu nieprocesowym przez sąd okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek, a w braku miejsca zamieszkania – sąd miejsca jej pobytu. Takie ukształtowanie przepisów o właściwości miejscowej wynika z tego, że podlega ona obligatoryjnemu wysłuchaniu w obecności biegłych w toku postępowania.
Należy zaznaczyć, że dla skutecznego przeprowadzenia postępowania nieoceniona jest rola profesjonalnego pełnomocnika. W pierwszej kolejności sporządzi on stosowny wniosek wszczynający postępowanie, a następnie zadba o kwestie dotyczące samego postępowania,
w tym korespondencję z sądem oraz zapewni reprezentowanej przez siebie stronie poczucie bezpieczeństwa w toku posiedzenia sądowego.
Finalnie, po wydaniu przez sąd postanowienia o ubezwłasnowolnieniu częściowym albo całkowitym, sąd opiekuńczy, którym jest sąd rejonowy właściwy miejscowo dla osoby ubezwłasnowolnionej ustanawia przedstawiciela ustawowego w osobie kuratora albo opiekuna,. Ich rola zostanie omówiona w dalszej kolejności w ramach niniejszej serii artykułów.
