adwokat Tytus Mystkowski
Ukończyłem Uniwersytet Jagielloński na Wydziale Prawa i Administracji. Od 2016 r. jestem członkiem Szczecińskiej Izby Adwokackiej. Legitymuję się dziesięcioletnim doświadczeniem w zakresie świadczenia pomocy prawnej. Moje zainteresowania zawodowe koncentrują się w szczególności wokół prawa cywilnego, prawa karnego oraz prawa gospodarczego. Chętnie podejmuję się prowadzenia spraw konsumentów przeciwko bankom i innym instytucjom finansowym.
Niedawno na stronie internetowej Biura Rzecznika Finansowego znalazło się interesujące opracowanie, które odnosi się do aktualnej sytuacji na rynku usług płatniczych, realizowanych w głównej mierze przez banki. Autor analizy słusznie zauważa, że banki pełnią wyjątkową rolę gwaranta środków pieniężnych. Ma on szczególny wymiar w zakresie realizacji usług płatniczych, które instytucje te realizują w oparciu o aktualnie obowiązującą ustawę o usługach płatniczych.
Funkcja ochronna przepisów tej ustawy ma istotne znaczenie w mojej codziennej pracy zawodowej i w oczywisty sposób przekłada się na sytuację moich klientów w ich coraz liczniejszych sporach z bankami.
Już kilka lat temu przypuszczałem, że problem tzw. nieautoryzowanych transakcji płatniczych będzie narastał. Życie gospodarcze coraz bardziej przenosi się do Internetu. Proces ten został katalizowany przez pandemię, która rozluźniła nasze więzy społeczne w ich tradycyjnym rozumieniu. Coraz więcej spraw załatwiamy za to w cyberprzestrzeni. Oczywiście bankowość elektroniczna jest z nami nie od dziś i z usług płatniczych oferowanych za jej pośrednictwem korzystają niemal wszyscy pełnoletni użytkownicy.
Jak już wielokrotnie wspominałem powszechna dostępność usług płatniczych w Internecie ma również swoje drugie ciemne oblicze. Jest nim stopniowa zmiana pola działania przestępców, którzy za cel obrali sobie nasze pieniądze. Można zakładać, że w perspektywie najbliższych kilku lat liczba tradycyjnych kradzieży i oszustw będzie maleć.
Rosnąć będzie liczba przestępstw dokonywanych za pomocą Internetu. Do tego zbioru będą się zaliczać również te, które można kategoryzować jako nieautoryzowane transakcje płatnicze.
Tendencja ta znajduje potwierdzenie w danych statystycznych gromadzonych i publikowanych przez Rzecznika Finansowego. Autor przedmiotowej analizy wskazuje, że do biura Rzecznika
z roku na rok wpływa coraz więcej tego rodzaju spraw. Może to wskazywać na co najmniej kilka zjawisk, które występują równocześnie. Pośród nich warto wymienić:
- rozwój świadomości prawnej społeczeństwa – obywatele coraz lepiej zdają sobie sprawę
z przysługujących im w sporach z bankami uprawnień i korzystają z nich, częściej kierują skargi do Rzecznika Finansowego; - powiązany z sytuacją epidemiologiczną wzrost przepływu informacji, wynikający
z przeniesienia ciężaru aktywności gospodarczej i zawodowej do przestrzeni teleinformatycznej, co stanowi sprzyjające środowisko dla przestępstw popełnianych
w cyberprzestrzeni – w tym tych, które zaliczamy do nieautoryzowanych transakcji płatniczych.
Autor komentowanej analizy odnosi się do tego zjawiska, wskazując na to, że od początku działalności Rzecznika Finansowego liczba interwencji związanych ze sprawami dotyczącymi tego typu transakcji wzrasta. Prośby o interwencje dotyczą coraz najczęściej:
- „kradzieży” środków z rachunku dostępnego przez Internet,
- obciążenia konta karty kredytowej lub debetowej bez wiedzy klienta.
Podstawę skarg – czego również doświadczam w mojej praktyce zawodowej – stanowią co do zasady sytuacje, w których banki odmawiają klientom niezwłocznego zwrotu środków utraconych w wyniku nieautoryzowanych transakcji płatniczych. Tymczasem unijna dyrektywa PSD II oraz implementująca jej uregulowania ustawa o usługach płatniczych wprowadzają tzw. zasadę D+1. Zgodnie z nią zwrot pieniędzy, które przepadły wskutek nieautoryzowanej transakcji powinien zostać dokonany przez bank niezwłocznie, nie później jednak niż do końca dnia roboczego, który następuje po stwierdzeniu tego typu transakcji.
Jak już się rzekło pracownicy Biura Rzecznika Finansowego notują rokrocznie lawinowy wręcz przyrost spraw, które wynikają właśnie z nieautoryzowanych transakcji. Cytując przedmiotową analizę:
„Poprzedni raport Rzecznika Finansowego był przygotowywany w okresie, w którym niemal każdego dnia roboczego trafiał przynajmniej jeden wniosek o wszczęcie postępowania interwencyjnego w sprawie nieautoryzowanej transakcji płatniczej. Obecnie wniosków takich napływa jeszcze więcej.
Prośby o interwencję dotyczą kradzieży środków pieniężnych z rachunku bankowego dostępnego przez Internet czy obciążenia konta karty kredytowej lub debetowej bez wiedzy klienta. Liczba skarg dotyczących nieautoryzowanych transakcji, które wpływają do Biura Rzecznika rośnie systematycznie od 2016 r. W 2019 r. liczba wniosków wyniosła 612, wobec 367 w 2018 r., co oznacza wzrost o prawie 60%. Dane za pierwsze półrocze tego roku wskazują na utrzymanie się tego trendu. W tym czasie trafiło do Rzecznika Finansowego 416 wniosków, czyli więcej niż w całym 2018 r.”
Na tle powyższych danych statystycznych nie możemy mieć już wątpliwości, że problem nieautoryzowanych transakcji płatniczych będzie dotyczył coraz szerszych kręgów użytkowników bankowości elektronicznej i innych instrumentów płatniczych. Sytuacje tego rodzaju będą niestety powszedniały. Przyglądając się jednak bezradności organów ścigania w tego rodzaju sprawach, należy przyjąć, że swoje roszczenia będziemy skutecznie mogli kierować raczej tylko do banków. Instytucje te są zobowiązane by przywrócić stan konta, który zmienił się na niekorzyść wskutek nieautoryzowanej transakcji płatniczej (czyli takiej na, którą nie wyraziliśmy zgody) już następnego dnia po tym, jak doszło do jej stwierdzenia.
W kolejnej części komentarza, korzystając ze swoich codziennych doświadczeń zawodowych, jak również wskazówek przedstawicieli Rzecznika Finansowego opiszę, jakie działania należy podjąć by uzyskać zwrot środków pobranych z Państwa rachunku wskutek różnego rodzaju nieautoryzowanych transakcji.
O tym, jak zapobiegać nieautoryzowanym transakcjom:
Więcej na temat tego czym są nieautoryzowane transakcje płatnicze pisałem tutaj:
O realnych przypadkach nieautoryzowanych transakcji płatniczej:
